معدن مهدی آباد

به نقل از ماهنامه بانگ صبح

بارها و بارها شنیده ایم و شنیده اید که در منطقه مهدی آباد بهادران مهریز معدنی وجود دارد که در نوع خود و از جهت ذخایر معدنی سرب، روی یکی از معادن بزرگ دنیا و بزرگترین معدن از این نوع در خاور میانه است. این معدن در۱۱۰  کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد و ۸۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهریز قرار دارد. برای رسیدن به این معدن می‌بایست مسیر۹۰  کیلومتر آسفالت از یزد تا مهدی آباد را طی نمود و بقیه این مسیر از مهدی آباد تا معدن به طول ۲۰ کیلومتر هنوز خاکی است.

شاید هنوز خیلی از مردمان شریف مهریز از این نعمت بزرگ خدادادی مطلع نباشند. خیلی‌ها هم که اطلاع داشته و دارند به نظر می‌رسد صلاح می‌دانند که آن را پنهان دارند. آنچه واضح و مبرهن است آنست که این معدن ثروت بسیار هنگفتی است که خداوند متعال ارزانی مان نموده و قطعاً در آینده وضع به این روال نخواهد ماند. به هر ترتیب روزی فرا می‌رسد که ناگفته‌ها بیان شده و زوایای پنهان این ذخیره عظیم الهی بر همه روشن گردد.

به هر ترتیب بر خود فرض و واجب دیدیم به جهت رسالت رسانه ای و اطلاع رسانی خود، ما نیز  قدمی‌برداشته و در این خصوص وظیفه خود را ایفا نمائیم.

در قدم اول آنچه به آن می‌پردازیم اطلاعات و آمارهائی است که از سوی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در خصوص این معدن ارائه شده است.

« شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران یکی از شرکت‌های اصلی زیرمجموعه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران( ایمیدرو) می‌باشد. این شرکت صد در صد دولتی و وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت است. اهداف راهبردی این شرکت در زمینه اکتشاف، استخراج، فرآوری و توسعه طرح‌های معدنی و صنایع معدنی به شرح زیر می‌باشد:

۱ـ تدوین استراتژی و نظارت بر اجرای فعالیت‌های اکتشافی، معدنی و فرآوری در راستای فراهم نمودن زمینه بهره برداری صحیح و مؤثر.

۲ـ برنامه‌ریزی و توسعه و فناوری و حمایت علمی‌از واحدهای اکتشافی، معدنی و فرآوری به منظور افزایش بهره وری و توسعه واحدهای جدید.

۳ـ حمایت از توسعه صادرات محصولات معدنی و خدمات فنی و مهندسی.

۴ـ هدایت و حمایت از توسعه شرکت‌های پیمانکاری عمومی، ایجاد زمینه رقابت در بازارهای جهانی.

۵ـ فراهم آوردن تسهیلات، حمایت و ارائه راهنمایی‌های لازم برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی و گسترش خصوصی سازی.

۶ـ  گسترش فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی.

۷ـ  توسعه کارآفرینی و رشد بهره وری مدیریت و نیروی انسانی.

مشخصات مواد معدنی و مقدار ذخیره طبق آخرین گواهی کشف معدن

-  مواد معدنی اصلی: سرب و روی ( اسفالریت، گالن، سروزیت، اسمیت زونیت و کالامین) و باریت

-  مواد معدنی فرعی: نقره، کادمیوم، منگنز و مس

-  سنگ میزبان: آهک و دولومیت

-  ذخیره اکسیده به مقدار ۴۵۲۲۸۰۰۰ تن با عیار متوسط ۳/۷ % روی و ۳/۲% سرب

-  ذخیره سولفوره به مقدار ۱۱۶۵۳۳۰۰۰ تن با عیارمتوسط ۱۵/۷ % روی و ۴۷/۲% سرب

-  ذخیره کربناته (کالامین) به مقدار ۱۸۴۵۰۰۰ تن با عیار ۱۴/۱۸% روی و ۳۶/۳ سرب

-  ذخیره باریت به مقدار ۱۰۴۱۶۰۰۰ تن

تاریخچه معدن

اولین فعالیت اکتشافی انجام گرفته در معدن مهدی آباد به سال ۱۳۲۹ باز می‌گردد که توسط شرکت پرژام انجام گرفته است. نتیجه بررسی‌های ناشی از فعالیت‌های ۱۰ ساله اکتشافی این شرکت که شامل برداشت‌های زمین شناسی و تو پوگرافی، عملیات ژئوفیزیکی، گمانه زنی، نمونه گیری و حفر تونل و ترانشه می‌باشد، منتج به بهره برداری از منطقه ای به نام کالامین بصورت زیرزمینی شده است که ماده معدنی استخراج شده پس از کلسینه شدن توسط کوره‌های دستی( در محل معدن) با عیار ۵۰ درصد روی و ۵ درصد سرب به خارج از کشور صادر می‌شده است.

پس از توقف ۵ ساله در فعالیت معدن( ظاهراً به دلیل نوسانات قیمت سرب و روی در سال ۱۳۴۳ شرکت پرژام با همکاری شرکت آمریکایی آماکس، فعالیت‌های جدیدی را در منطقه شروع می‌کند. عمده فعالیت این دوره علاوه بـر ادامه فعـالیت قبلـی در استخراج بخش کربناته کالامین، حفـر ۹ حلقه سونداژ مغزه گیری اکتشافی با مجموع حفاری ۱۹۴۴ متر می‌باشد. علیرغم مثبت بودن نتایج اکتشافات بار دیگر این معدن تعطیل می‌گردد. در سال ۱۳۵۲ و پس از وقفه ای چند ساله در فعالیت معدن، بدنبال امضاء توافقنامه ای بین شرکت پرژام و شرکت ژاپنی میتسویی و نهایتاً تأسیس شرکت مشترکی به نام شرکت مهشهر، ضمن ادامه فعالیت استخراجی بخش کالامین، اقدام به فعالیت‌های اکتشافی در بخش سولفوره معدن شد. نتیجه ۴۶۷۱  متر حفاری مغزه گیری(۱۵ حلقه سونداژ) و حفاری تونل‌ها و ترانشه‌های اکتشافی منتج به محاسبه ذخیره سولفوره ای به میزان حدود ۲ میلیون تن گردید. علیرغم برنامه ریزی شرکت مشترک به منظور استخراج و بهره برداری از بخش سولفوره، در اواخر سال ۵۷ بار دیگر فعالیت معدن متوقف گردید.

به دنبال تصمیم وزارت معادن و فلزات سابق جهت گسترش فعالیت‌های مطالعاتی، از سال ۱۳۶۶ بار دیگـر به این کانسار توجـه ویژه ای شد. از سال ۶۶ تا ۸۳ به مدت ۱۸ سال طرح سرب و روی مهدی آباد فعالیت‌های اکتشافی بزرگی در بخش سولفوره معدن انجام داد. با بیش از ۱۸۰۰۰ متر حفاری مغزه گیری جدید و با استفاده از اکتشافات قبلی ذخیره بیش از ۱۰۰ میلیون تن سولفوره کم عیار با متوسط عیار حدود ۵/۷ درصد روی و ۵/۲ درصد سرب و نیز بیش از ۱۰ میلیون تن سولفات باریم ( باریت ) کشف گردید. از دیگر فعالیت‌های مهم این دوره حفر چاه دو منظوره                ( اکتشافی ـ استخراجی ) به عمق ۳۲۵ متر و قطر مفید ۵/۴ متر به همراه بیش از ۲۰۰ متر تونل‌های مربوط به آن می‌باشد.

از سال ۱۳۷۹ در کنار فعالیت طرح سرب و روی مهدی آباد شرکت استرالیایی یونیون با همکاری شرکت ایتوک مطالعات تکمیلی بخش‌های اکسیده شرقی و غربی معدن و نیز سولفوره جنوب معدن را آغاز نمودند. فعالیت‌های شرکت‌های مذکور که تحت عنوان شرکت روی مهدی آباد انجام می‌گرفت تا اوایل سال ۸۵ در معدن ادامه داشت. در این دوره حدود ۳۵۰۰۰ متر حفاری مغزه گیری و چندین هزار آنالیز شیمیایی انجام گرفته است. سایر اقدامات این دوره عبارتند از: آزمایشات مختلف متالورژی به روش اسید لیچینک، تعیین ذخیره نهایی معدن و ارائه گزارشات جامع زیر بنایی و فنی و اقتصادی معدن، طراحی استخراج ذخیره اصلی معدن و نیز طراحی کارخانه فرآوری.

در آبان ماه سال ۱۳۸۴ وزارت صنایع و معادن پروانه بهره برداری معدن سرب، روی و باریت مهدی آباد را به نام شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران صادر نمود. در سال ۱۳۸۵ تصمیم به شروع عملیات باطله برداری و استخراج بخش اکسیده شرقی معدن شد. پس از برگزاری مناقصه بین پیمانکاران واجد شرایط، شرکت مبین برنده این مناقصه از اردیبهشت سال ۸۶ فعالیت خود را در معدن مهدی آباد آغاز نمود. طی فعالیت این شرکت از سال ۸۶ به مدت سه سال بیش از ۳۷۰۰۰۰۰ متر مکعب باطله برداری و بیش از ۱۳۰۰۰۰ تن ماده معدنی اکسیده کم عیار استخراج شده است. از ابتدای شهریور ۸۹ شرکت مبین پس از برنده شده در مناقصه جدید فعالیت خود در معدن مهدی آباد را ادامه داده است. فعالیت جدید معدن در حال حاضر فقط در بخش کربناته پرعیار کالامین ادامه دارد. عمده فعالیت‌های انجام گرفته در بخش کالامین (تاکنون ) نزدیک به ۲۰۰۰۰۰ متر مکعب باطله برداری به منظور جاده سازی و نیز استخراج بیش از ۱۲۰۰۰ تن ماده معدنی کربناته سرب و روی از دپو‌های باقیمانده و مدفون در زیر باطله‌های قدیمی‌مربوط به فعالیت‌های زیرزمینی گذشته در این بخش می‌باشد.

از سال ۱۳۸۶ شرکت نوین معدن که از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت تهیه و تولید می‌باشد در بخش غربی معدن و در تپه‌های باریتی، کار استخراج و فروش سنگ باریت را به عهده گرفته و در حال فعالیت می‌باشد.